Nieuw onderzoek: Tickets voor de nachttrein Brussel – Wenen kunnen €139 goedkoper
Door btw-vrijstellingen en lagere spoortarieven voor nachttreinen kunnen Europeanen besparen op hun reiskosten en tegelijkertijd hun uitstoot terugdringen
Een gezin van vier personen op een retourreis van Brussel naar Wenen kan tot € 139 besparen op hun nachttickets, of 15% van de prijs bij vertrek. Op deze heen- en terugreis bedraagt de uitstootbesparing van de trein ten opzichte van het vliegtuig 1,8 ton CO2e voor het hele gezin – bijna een kwart van de gemiddelde jaarlijkse uitstoot van een Europeaan (6,8 ton).
Een nieuwe modellering door milieugroepen Transport & Environment (T&E) en Back-on-Track heeft gekeken naar mogelijke verlagingen van de nachttreintarieven en toont aan dat twee eenvoudige oplossingen voor de btw en rijpadheffingen – de tol die spoorwegoperatoren betalen voor het gebruik van de spoorweginfrastructuur – een aanzienlijke impact kunnen hebben op de ticketprijzen.
In de studie wordt ook gekeken naar prijsverlagingen voor alleenreizigers. Voor de routes Brussel-Wenen of Amsterdam-Madrid kan een alleenreiziger tot respectievelijk € 24 en € 65 besparen. De studie onderzocht zeven grensoverschrijdende lijnen in Europa en toonde aan dat kleine veranderingen in de manier waarop nachttreinen worden belast, de ticketprijzen gemiddeld met 15% kunnen verlagen voor zakenreizigers, soloreizigers en gezinnen.
Victor Thévenet, spoorwegcoördinator bij T&E, zegt: “Nachttreinen maken een comeback, maar dat geldt ook voor hun hoge prijskaartjes. De EU promoot een gouden eeuw voor nachttreinen met de perfecte nachttrein Brussel-Berlijn, maar ze aarzelt om de kosten te verlagen. En dat terwijl de luchtvaartsector royale overheidssubsidies blijft ontvangen. De EU heeft de middelen in handen om nachttreinen betaalbaarder te maken voor de burgers.”
Nu steeds meer bedrijven de uitstoot van hun zakenreizen willen terugdringen, zal betaalbaarder reizen per trein voor zakenreizigers ook van cruciaal belang zijn. Op de route Brussel-Wenen zou een zakenreiziger tot €92 besparen, of 19% van de vertrekprijs, zo blijkt uit de studie.
Sinds 2020 zijn er een zevental nieuwe nachttreinverbindingen gelanceerd in Europa, deels als reactie op de groeiende urgentie om over te schakelen op koolstofarme vervoerswijzen. Reizen per trein is gemiddeld 28 keer minder vervuilend dan reizen per vliegtuig. Maar de hoge kosten schrikken consumenten vaak af. Uit een enquête van Europe on Rail in 2021 blijkt dat 70% van de burgers bereid is om voor een nachttrein te kiezen als het aanbod “redelijk” is.
De kostenstructuur van nachttreinen is nadelig in vergelijking met die van budgetvliegtuigen omdat deze sterk afhankelijk is van de afgelegde afstand. Het grootste deel van de luchtvaartkosten zit in het opstijgen en landen, waardoor treinen het voordeel hebben op kortere afstanden. Maar dit is niet het geval op langere afstanden, waar treinen hoge kosten moeten dragen voor het gebruik van de spoorweginfrastructuur.
Om deze trend te keren, zouden nachttreinen moeten profiteren van een eerlijkere belasting en lagere infrastructuurkosten. Aangezien de EU van plan is om tegen het einde van het jaar richtlijnen te publiceren over de kosten van treinreizen, beveelt de studie aan dat nachttreinen in Europa een btw-vrijstelling en een verlaging van de toegangskosten tot het spoor krijgen. Dit is al het geval in Frankrijk, waar nachttreinen worden gedefinieerd als een marktsegment dat vanwege de lage winstgevendheid moet worden vrijgesteld van een deel van de rijpadheffingen. Dit is ook een noodzaak om nachtelijke verbindingen van/naar Parijs te hebben.
Om de ontwikkeling van nachttreinen te ondersteunen, zouden lidstaten grensoverschrijdende nachttreinen ook volledig kunnen vrijstellen van rijpadheffingen, beveelt T&E aan. Dit is het geval in België, waar de federale overheid de toegangs- en energiekosten voor internationale spoorwegexploitanten terugbetaalt. De ontwikkeling van nachttreinen helpt ook om de bestaande spoorweginfrastructuur, die ‘s nachts meestal gesloten of onderbenut is, optimaal te benutten, zegt T&E.
Alexander Gomme van Back on Track Belgium, de vzw die ijvert voor meer en comfortabele nachttreinen van en naar Brussel als ideale internationale hub van nachttreinen, concludeert: “De EU moet het voortouw nemen om nachttreinen de meest aantrekkelijke optie te maken voor burgers die het continent willen doorkruisen. Het is een win-winsituatie voor het klimaat en voor de portemonnee van de burgers.Het (tijdelijk) op nul zetten van de spoortoegangsrechten in België en een voornemen om het belastingniveau voor openbaarvervoerstickets in België ook op nul te zetten zijn een quick-win. Het probleem is en blijft, en het wordt steeds duidelijker nu er een paar durvers zijn die nieuwe diensten lanceren, de rijtuigen. De handvol oudere die beschikbaar zijn, rollen nu in verschillende projecten. ÖBB is een paar jaar geleden begonnen met de bouw van nieuwe, maar die zijn nog steeds niet operationeel. Dat betekent dat we nog een paar jaar moeten wachten op betere treinrijtuigen.